سریال که پخش شد، اولین چیزی که جلب توجه کرد، مناظر زیبای آن بود.«پس از باران» داستان جذابی داشت و بازیگران معروف آن هم خوب از پس نقش های خود برآمده بودند.
اما هنوز هم پس از 11 سال از پخش اولیه آن، مناطق زیبایی که این سریال نشان مخاطب داد، از یادها نرفته. مناطق بکری که مخاطبان سریال را به دل منطقه ای کمتر شناخته شده در دل استان گیلان برد؛ «جوکندانِ» تالش. قبل از ساخت این مجموعه تلویزیونی، شمال کشور مکان فیلم برداری فیلم ها و سریال های فراوانی بود اما کارگردان و تهیه کننده پس از باران به مکان های شناخته شده و معروف رضایت نداند و منطقه ای بکر و دست نخورده می خواستند. جوکندان این خصوصیت را داشت. تصویر برداری گروه سازندگان پس از باران تنها به منطقه جوکندان ختم نشد. گاهی سه پایه و دوربین این گروه در محله «ساغری سازان» رشت که از قدیمی ترین محله های این شهر است، قرار می گرفت و گاهی هم برای گرفتن تصاویری از روزهای معاصر به سراغ «زیبا کنار» می رفتند. پس از باران، بعد از پخش، بارها مورد نقد و بررسی قرار گرفته اما کمتر به مکان هایی که این فیلم در آن فیلم برداری شده پرداخته اند. «سرزمین من» در این مطلب به سراغ این مکان ها و چرایی انتخابشان می رود.
حالا دیگر معروف است. کافی است مسافری راهی منطقه تالش در گیلان شود، تا آدرس جاهایی را که سریال پس از باران در آن فیلم برداری شده به او بدهند. پس از باران در نمایش زیبایی های منطقه جوکندان چیزی کم نگذاشت. این مجموعه تلویزیونی بعد از پخش در ایران در بسیاری از کشورها از جمله آلمان هم به نمایش درآمد. پخش آن پای کارگردانان بزرگ زیادی را به جوکندان باز کرد که حاصل آن ساخت تعداد زیادی فیلم کوتاه شد؛ فیلم هایی که تا امروز به جشنواره های گوناگونی راه پیدا کرده اند. مکان های فیلم برداری پس از باران درجوکندان، عمدتاً درخانه ای متعلق به یکی از خان های سابق این منطقه در «ترک محله» جوکندان بود.
البته جدای از این خانه زیبا، مناظر اطراف این منطقه هم به یادماندنی شده؛ به خصوص دریاچه پشت کوه «گرد کوه» که راه رشت به جوکندان را در فیلم نشان می داد. پس از باران، باعث دیده شدن گوشه ای از زیبایی های گیلان شد که خیلی ها در استان گیلان از وجود آن با خبر نبودند.
-در جست و جوی زیبایی: دهستان آن چنان معروفی نیست. با اینکه مرکز شهرستان تالش است و پنج کیلومتری مرکز این شهرستان یعنی «تالش» قرار دارد؛ اما آن قدر بکر بود که خیلی ها از وجودش اطلاع چندانی نداشتند. جوکندان با 32 روستا از بزرگ ترین مناطق شهرستان تالش است؛ منطقه ای که عوامل مجموعه پس از باران، ماه ها برای پیدا کردنش تمام مناطق شمال کشور را زیر پا گذاشتند و از نقطه نقطه طبیعت بی نظیرش عکاسی کردند.
اسماعیل عفیفه ــ تهیه کننده این مجموعه تلویزیونی که خود زاده رشت است ــ می گوید زمان دانشجویی اش در این شهر ــ یعنی از سال های 64 تا 69 ــ چندتایی خانه اربابی در اطراف رشت می شناخته و برای همین فکر می کرده به راحتی می تواند خانه اربابی سریال را که مکان اصلی فیلم برداری سریال هم بوده پیدا کند؛ «اما پیش تولید کار را که شروع کردیم، دیدم همه آن خانه ها یا تخریب شده اند یا خرابه اند. از پیدا کردن خانه های اربابی قدیمی نا امید شدیم و جست و جو را شروع کردیم.»
عفیفه سختی های پیدا کردن جوکندان را خوب به یاد دارد؛ «یک روز صبح همراه مدیر تدارکات کار، از رامسر و چالوس شروع کردیم به جست و جو تا سرانجام اوایل شب به تالش رسیدیم. یکی از اهالی آنجا این خانه را در جوکندان تالش به ما معرفی کرد. خود خانه دقیقاً آن چیزی نبود که دنبالش بودیم اما در مجموع به خاطر واقع شدنش در آن منطقه و طبیعت بسیار زیبایش، تصمیم گرفتیم همه جا کار کنیم.»
تهیه کننده پس از باران می گوید برایشان زیبایی منطقه بسیار مهم بوده؛ «ما می خواستیم از فضای معمول سریال های آن موقع که همیشه در آپارتمان های تهران اتفاق می افتاد، فاصله بگیریم. برای همین سراغ قصه ای مثل پس از باران رفتیم که به بهانه آن فضای بصری سریالمان را هم عوض کنیم.»
گروه بنا به آنچه در داستان سریال اتفاق می افتاد، نیاز به یک خانه اربابی و دو خانه معمولی قدیمی داشتند؛ خانه هایی که بتوانند اواخر دوران پهلوی اول و روابط خان و رعیتی را در روستاهای شمال کشور به تصویر بکشند. خانه های قدیمی ای که در نهایت، سریال در آنها فیلم برداری شد از میان روستاهای زیاد منطقه جوکندان درمنطقه اصلی آن قرار داشتند. زیارتگاه و قبرستان قدیمی جوکندان، جایی که محل راز و نیاز زن ستم کشیده ارباب با بازی مرجان محتشم بود هم در همین دهستان است.
-اتفاق در دریاچه: «منطقه آن قدر زیبا و دوست داشتنی بود که همه مان آنجا تفریح هم می کردیم.» این را عفیفه می گوید؛ تهیه کننده سریال. می گوید دریاچه نزدیک مکان اصلی فیلم برداری ــ یعنی همان خانه های اربابی ــ محل خوبی برای تفریح عوامل و گروه بازیگران شده بود.
این طور که عفیفه می گوید معمولاً در آن دریاچه نه چندان عمیق، ماهی های خوبی هم صید می شد؛ «بچه ها مواقع بیکاری در دریاچه ماهیگیری می کردند؛ به خصوص مرحوم کیومرث ملک مطیعی که ماهیگیر خبره ای هم بود. یک روز حسین توشه و زنده یاد ملک مطیعی 14 تا اردک ماهی بزرگ از آن دریاچه صید کردند که شد شام شب گروه.» اگرچه دریاچه نه چندان بزرگ و عمیق جوکندان محل مناسبی برای تفریح عوامل مجموعه تلویزیونی پس از باران بود اما همین آب پر برکت خاطره تلخی برای اعضای گروه گذاشت. بعد از تمام شدن فیلم برداری، اتفاقی برای یکی از عوامل در این منطقه افتاد که گروه سازندگان را متاثر کرد؛ یکی از اعضای گروه تدارکات سریال که اتفاقاً متولد و ساکن همان منطقه هم بود غرق شد. به گفته عفیفه، غرق شدن این جوان تلخ ترین خاطره باقیمانده از آن دوران است؛ «سریال در حال پخش
بود که شنیدم یکی از بچه های محلی به نام اسلام که جزو گروه تدارکات ما بود در دریا غرق شد؛ پسر جوانی بود و تازه ازدواج کرده بود. پس از باران و جوکندوان همیشه مرا یاد چهره خندان او می اندازد.»
طراحان صحنه پس از باران برای ساخت سریال، فضای طبیعت جوکندوان را تغییر ندادند. آنها تنها برای ساختمان اربابی، دو تراس به دو طرف خانه اضافه کردند تا بزرگ تر از آنچه هست به نظر آید. ساخت و سازهای دیگری هم در حیاط همین مکان انجام شد. اما در مورد بقیه خانه ها تغییراتی ایجاد کرده اند که از نظر زمانی باورپذیر باشد. اما این تغییرات در مکان های داخلی شهر رشت ملموس تر بود.
تهیه کننده پس از باران می گوید برایشان زیبایی منطقه مهم بود؛ «ما می خواستیم از فضای معمول سریال ها که همیشه در تهران بود فاصله بگیریم
بقعه خواهر امام ــ از مکان های فیلم برداری سریال ــ بقعه ای است در محله ساغری سازان رشت که قدمتش به دوران ناصرالدین شاه بر می گردد
-ساغری سازان و بلورچیان: محله ای که جزو اولین محله های رشت است، دیگر مکان فیلم برداری پس از باران بود. ساغری سازان همان محله ای است که خیلی ها معتقدند اولین خانه های رشت در آن بنا شد و به واسطه آن شهر سر و شکل شهر بودن به خود گرفت.
این محله که از ابتدای شکل گیری راسته کفاشان بوده و به همین خاطر به محله ساغری سازان معروف شده، از محلات مرکزی شهر رشت است. دلیل انتخاب سازندگان پس از باران برای محوریت قرار دادن این منطقه، حفظ بافت قدیمی و معماری منحصر به فردش است. علاوه بر آن چون داستان پس از باران، بریده ای از دوران رضاخان پهلوی را روایت می کرد، خانه های ایوان دار این محله با مصالح چوبی برای نشان دادن این دوران بسیار مناسب بوده اند.
اسماعیل عفیفه که از دوران کودکی این محله را به خوبی به یاد دارد، می گوید تصاویر مربوط به شهر رشت را در محله هایی مثل ساغری سازان ــ به خصوص کوچه بلورچیان ــ و چهار برادران و خواهر امام تصویربرداری کرده اند. او از وضعیت معماری و بی توجهی سازمان میراث فرهنگی به این بافت تاریخی گله مند است؛ «اتفاقی را که حالا برای رشت افتاده نمی توان هیچ جور توجیه کرد. رشت زمانی نه خیلی دور، شهر زیبایی بوده. این روزها نمای ظاهری شهر بی هویت و به شدت و بد ترکیب شده.» عفیفه، تهیه کننده سریال «در مسیر زاینده رود» هم هست؛ همان مجموعه تلویزیونی ای که سال پیش از تلویزیون پخش شد و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت. عفیفه در میان صحبت هایش اشاره ای هم به مجموعه می کند؛ «سال پیش که سریال در مسیر زاینده رود را در اصفهان کار می کردیم متوجه شدم که شهرداری و میراث فرهنگی اصفهان چقدر مراقب بافت و هویت شهرستان هستند. این حساسیتی است که همه باید نسبت به میراث فرهنگی خود داشته باشند. اما متاسفانه به نظر می آید که این موضوع در استان گیلان و به خصوص شهر رشت نادیده گرفته شده است.»
البته هنوز بارقه امیدی می درخشد؛ دو سال پیش حمام تاریخی حاجی که مربوط به اواخر دوران قاجار است، در محله ساغری سازان رشت مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت که جای شکر دارد. گرچه خانه های محله ساغری سازان، این روزها طراحی مدرنی به خود گرفته اند.
بقعه خواهر امام هم یکی دیگر از مکان های فیلم برداری پس از باران بود؛ بقعه ای که در محله ساغری سازان قرار دارد و قدمت آن به زعم خیلی ها و به شهادت کتیبه روی دیوارش به دوران ناصرالدین شاه برمی گردد. اسم این بقعه پیش تر لاله شوی بود اما بعد از گذشت مدتی به خواهر امام معروف شد. این بقعه در واقع آرامگاه یکی از خواهران امام رضا (ع) است و صحنه های خارجی بازار رشت را در کنار ساختمان های کنار این بقعه فیلم برداری کرده اند.
نذز بچه
ارباب روستا (محمود پاک نیت) با اسب خود به زیارت امامزاده معروف روستا آمد تا برای بچه دار شدنش نذر و نیاز کند. سعید سلطانی کارگردان، از امامزاده قدیمی جوکندان به عنوان یکی از مکان های اصلی فیلم برداری سریال در بعضی از صحنه ها استفاده کرده است.
محله تاریخی
عمو غلام، عموی دست و پا چلفتی خانم کوچیک، برای به دست آوردن موقعیت و پول به هر کاری دست زد و گذرش به شهر رشت، شهری که تا به حال از نزدیک ندیده بود رسید. این کوچه یکی از کوچه های تنگ و تو در توی محله ساغری سازان رشت است. در و دیوار خانه ها گواه خوبی برای قدمت آن است.
از تهران تا رشت
صحنه های مربوط به بازی مرحوم جمیله شیخی در تهران فیلم برداری شد، ولی طراحی صحنه و لباس پس از باران، که یکی از نقاط قوت این مجموعه تلویزیونی بود، این تفاوت تاریخی را آشکار نکرد.
خانه ارباب
خانه معروف ارباب در جوکندان تالش قبل از اینکه مکان اصلی پس از باران شود، در همین اندازه و قامت خانه یکی از خان های قدیم روستا بوده است. گروه فیلم برداری این خانه را بازسازی کردند تا یکی از مکان های ثابت این مجموعه تلویزیونی شود. خانه چوبی و قدیمی ارباب با تالارهای بزرگ و درهای دو لنگه از نشانه های روستاهای تالش است.
-از جنگل تا ویلا: پس از باران، از معدود مجموعه های تلویزیونی ای است که داستانش در گذشته جریان دارد. اما کارگردان ریسک فیلم برداری بیرون از مکان های بسته را داشته و در این کار موفق هم بوده است. فضاسازی خوب و قابل قبولی در این مجموعه ارائه شده و خیابان های رشت و دهستان جوکندان با کمک طراحی صحنه و لباس، وفاداری عفیفه، سعید سلطانی ــ کارگردان سریال ــ و گروهش را به گیلان قدیم نشان می دهد. هر چند بازی تعدادی از بازیگران هم در تهران انجام شد.
بعضی از بازیگران مجموعه فقط در تهران کارداشتند. مثل زنده یاد جمیله شیخی، بهزاد فراهانی، ثریا قاسمی و تعدادی دیگر. اما خانم نیکو خردمند چند روزی در تالش و در لوکیشن خانه اربابی کار داشتند. البته این طور که عفیفه می گوید هیچ مشکلی برای رفت و آمد عوامل به تهران یا تالش که محل استراحت و هتل عوامل صحنه بوده نداشتند: «ماهی پنج روز تعطیل بودیم که با اتوبوس های اختصاصی به تهران بر می گشتیم. هتل محل اقامت ما در شهرستان تالش هم حدود هفت ــ هشت کیلومتر با مکان اصلی فیلم برداری فاصله داشت. ما در عرض 15 دقیقه به محل فیلم برداری می رسیدیم که بسیار کمتر از زمانی است که ما در تهران صرف رفت وآمد به مکان های فیلم برداری می کنیم.»
در مورد قسمت های معاصر این مجموعه هم عفیفه راحت ترین راه ممکن را برای تصویر برداری انتخاب کرد؛ «زیبا کنار» محل مناسبی برای فیلم برداری دوران معاصر بود؛ چرا که هم ویلاهای مدرنی دارد و هم تلافی جنگل و دریا، مناظر زیبایی را به وجود آورده؛ «ما تلاش کردیم در پس از باران از کلیه جلوه های بصری و جفرافیایی گیلان استفاده کنیم و از هر کدام تصاویری در کار داشته باشیم. در زیبا کنار هم صحنه هایی از ساحل دریا و شالیزارهای گیلان گرفتیم.»
برای همین است که پس از باران تصویر جالبی از حال و گذشته گیلان نشان می دهد؛ از خانه های روستایی قدیمی اش، از طبیعت کوهستانی، جنگلی اش، از کنار دریا و بافت قدیم شهری اش و درنهایت از ویلاهای نوساز امروزی اش.
منبع: سرزمین من، شماره 3
وای نمی دونم چرا از دیدن این سریال،سکانس های عاشقانه و جذابش،مرور چندباره ش و….سیر نمیشم!!!منتها سریال رو تا قبل از مرگ ارباب دوست دارم و فقط سکانس های مربوط به زندگی ارباب و شهربانو رو….به نظرم حیف این سریال جذاب بود که آقای سلطانی تا این اندازه تلخش کرد!!کشته شدن ارباب توسط برادرزنی که حکم فرزندش رو داشت،آواره شدن شهربانو و ناتمام موندن قصه زندگیش و….کشته شدن خانم بس توسط برادرش که باز حکم فرزندش رو داشت،علاوه بر شوک بزرگی که به مخاطب وارد کرد،تلخی ناتمومی رو به همراه داشت.این سریال هرچند مربوط به سالیان دراز پیش ازاین هست اما کهنه نمیشه و هنوز جای نقد و بررسی داره.هربار می بینم با خودم میگم؛سعید سلطانی می تونست این سریال رو خیییییلی شیرین تر و کامل تر پیش ببره.میشد حداقل ستاره و یونس درکنار پدر و مادرشون بزرگ بشن بعد دیگه آخرای عمر ارباب فرخ اونو بکشه یا….این سناریو هم هرچند تلخه اما تلخیش بسیار کمتر از چیزیه که مردم شاهد بودن.یکی از دردناک ترین موضوعات این بود که خانم بس که انسان بسیار شریفی بود،زمانی نورچشمی ارباب رو به دنیا میاره که نه ارباب هست نه مادرش طاهره خانم نه حتی شهربانو!!!و بچه ش با ترس و انزوا بزرگ میشه و درنهایت خانم بس کشته میشه!!!ای کاش کارگردان با نمایش این تلخی ها، سریال رو به کام مخاطب تااین اندازه زهر نمی کرد….